Nefs: İnsanın özünde bulunan, ruh ve akıl gibi; davranışlarımıza etki eden, hayra ve şerre meylettiren muharrik ve manevi bir cevherdir. Nefs, kötü huyların ve süfli arzuların kaynağı; heva ve hevesin peşinden sürükleyen güç, kuvvet manasına da gelir.
Nefs, insanın özüne yerleştirilmiş; insanı meleklerden ayıran sırrı imtihandır.
Nefsin; şehvet, zaaf, cimrilik, cehalet, kendini beğenmek, kibir, bencillik ve şımarıklık gibi vasıfları vardır. Nefsin hırs, haset, öfke, tamah, çekememezlik, kıskançlık ve kin gibi de silahları vardır.
Birçok arif, abid ve zahid belayı nefsten ah edip, feryadı figan etmiştir. Asi nefsin ruhta açtığı yaraların acı ve ızdırabıyla inim inim inlemiştir. Yusuf (a.s.) nefsin günaha sürüklemesinden dert yanmış ve bu beladan Rabbine sığınmıştır. Hz. Peygamberimiz (s.a.v.) ‘’doymayan nefisten sana sığınırım ya Rabbi’’ diyerek biz ümmetine iltica yolunu göstermiştir.
Nefsin isteklerini riyazetle dizginlemeli, istemediği şeyleri de yaparak mücahede etmeli insan…
Nefis terbiyesinde ilmin gücünden faydalanmak lazım. Malumat marifetullaha, marifetullah muhabetullaha götürür. Muhabbetullah tahkiki imanın tecelligahıdır. Tahkiki iman ise nefsin desise, entrika ve hilelerinin panzehridir.
İbadetlerle kalbin muhafaza ve istikrarı, evrad, ezkar ve tesbihatla da dinamizmi temin edilmelidir. Günah nefsin, sevap da kalbin gıdasıdır. Hangisini iyi beslersek o diğerine galebe çalar. Amelimizle kimi memnun ettiğimize bakacağız; Allah’ı razı etmişsek doğru yoldayız, aksisi hüsrandır.
Nefsi, akıl ve vahyin denetimi ile kontrol altına almak lazım, aksi halde nefis tuzak ve desiseleri ile sahibinin kontrolünü ele geçirip cehenneme sürükleyebilir.
Nefsi kınayarak, küçümseyerek, ayıplayarak, azarlayarak ve isteklerini yerine getirmeyerek zapt yoluna gidilebilir.
Kalp nefsin emrine girerse insanı günahkâr eder, akıl nefsin emrine girerse insanı imandan eder.
Nefse muhalefetle iradeyi güçlendirmek lazım, irade; sahibinin sabır, azim, gayret ve kararlılığı ile kuvvet ve istikrar kazanır. Zayıf ve güçsüz irade nefsin ufak bir toslamasıyla sarsılıp yıkılır.
Ruh rahmet ister, nefisin derdi şan-ı şöhret,
Ruhun arzusu cennet, nefis ister mal-ı servet,
Nefsi terbiye için çare nefse muhalefet,
Nefsin panzehirizdir riyazet, istiğfar ile ibadet,
Başkasını yargılamadan demeliyiz ey nefsim,
Ya Rab takatim tükendi kesildi nefesim.
Sözün özü; nefse ittiba ile değil, itiraz ile baş etme yoluna gitmeli, nefsin arzu ve isteklerine direnmeli, nefisle mücadeleyi sürekli ve kesintisiz yapmalı, telkinlerine kapalı olunmalı, nefis ne diyorsa tersini yapıp şerrinden emin olma yolunu seçmeli…
Nefis insanı görünmeyen bir iple çekip, şeytana oyuncak yapmaya çalışır. Nefsin belasından kurtuluş reçetesi Kur’ani Kerim ve Hz. Peygamberimizin sahih sünnetinde detayı ile mevcuttur.
Abdulgani TEKİN
29/09/2021
