Mustafa Barzani (molla) ( 1904 Irak – 1979, Washington), Irak Kürt milliyetçi hareketinin önderi. Kürt devleti kurmak için 50 yıl süren bir mücadele vermiştir.
1931’de büyük kardeşi Şeyh Ahmed’in başlattığı ayaklanmaya katıldı. önce Basra, ardından da Süleymaniye’ye sürgüne gönderildi. 1943 yılında sürgün tutulduğu Süleymaniye’den kaçarak Barzan’a gitti ve kısa bir süre sonra Arap yönetimine karşı bir ayaklanma başlattı.
1945′te isyanın kanlı bir şekilde bastırıldı. İkinci Dünya Savaşı sırasındaki karışıklıklardan yararlanarak 1943’te yönetime tekrar başkaldırdı. Ağustos 1945’te geniş çaplı bir ayaklanmaya dönüşen bu hareketin bastırılması üzerine de aşiretiyle birlikte İran’a geçti.
13 Ocak 1946’da SSCB’nin desteğiyle Mehâbad’da ilan edilen Kürt Cumhuriyeti’nin kuruluşunda önemli rol oynadı ve tümgeneral rütbesiyle başkomutanlığa getirildi.
SSCB’nin İran’dan çekilmesiyle (1947) Kürt Cumhuriyeti’ne son verilince, 500 silahlı adamıyla Türkiye-İran sınırı üzerinden SSCB’ye kaçtı.
Abdülkerim Kasım’ın 1958’de krallığa son veren darbesinden sonra Irak’a döndü. Yasal bir kimlik kazanan Kürdistan Demokrat Partisi’nin önderi olarak önceleri yeni yönetimi destekledi.
Eylül 1961’de ayaklandı ve peşmerge (ölüm öncüsü) denen gerilla kuvvetiyle Kuzey Irak’ın büyük bir bölümüne egemen oldu. Irak yönetimindeki çeşitli değişiklikler doğrultusunda zaman zaman ateşkes anlaşmaları yapmakla birlikte, Kuzey Irak’ta özerk bir yönetim kurmaya yönelik silahlı mücadeleyi sürdürdü. Mart 1970’te Kürtlerin isteklerini kabul eden bir antlaşmanın imzalanması üzerine, silahlı mücadeleye son verdi.
Antlaşmanın uygulanması için öngörülen dört yıllık sürenin bitimine doğru Irak yönetiminin 1957 nüfus sayımını temel alan sınırlı bir kültürel özerklik planı sunması, ilişkileri gerginleştirdi.
Bu sırada Irak ile anlaşmazlık halinde olan İran’dan destek alarak yeniden silahlı mücadeleyi başlatan Mustafa Barzani, 1975’te bazı ödünler karşılığında Irak ile anlaşmaya varan İran şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin yardımı kesmesi üzerine, çatışmayı durdurarak İran’a geçti.
1976’da ABD’ye gitti ve orada öldü. Oğulları Mesud ve İdris İran-Irak Savaşı’nın başlamasından (1979) sonra Irak’taki Kürt hareketini yeniden toparlamaya devam ettiler.
Barzan Aşireti ve Barzaniler kimdir
“Barzan Aşireti, adını aşiretin merkezi olan Barzan köyünden alır. Barzan adı, Kürtçenin de mensup olduğu kuzeybatı İran’i dilerde Mahalle anlamını taşımaktadır.
Barzan bölgesi Erbil vilayetine bağlı olarak Irak Kürt Bölgesi’nin en uç noktasında yer alır.
Bölgenin merkezi Mergesor kazasıdır. Kaza üç nahiyeden oluşur. Mergesor, Barzan, Şirvan. Doğusunda Revanduz, batısında Amediye, güneyinde Akre kazası ve kuzeyinde Türkiye sınırı yer alır. Şîrvanî, Dolamerî, Mizorî, Berojî, Nizarî, Gerdî, Herkî ve Binecî aşiretlerin toplamına biz Barzan diyoruz. Barzan bir üst çatı adıdır ve bu aşiretlerden oluşmuştur.
TÜRKİYE POSTASI GAZETESİ
Genel Yayın Yönetmeni
Mustafa Hakkı SEZGİN
