Guyana, Amerika kıtasında bulunan bir Latin Amerika ülkesidir. Bu ülke, kadim İslam kültürlerine binlerce kilometre uzaklıkta yer almaktadır. Guyana’nın demografik yapısı oldukça çeşitlidir, %43’ü Hint kökenli, %30’u Afrikalı, %20’si melez ve sadece %7’si yerli Kızılderili nüfustan oluşmaktadır. Bu makalede, Guyana’da yaşayan Müslümanların geçmişi, direnişleri ve günümüzdeki etkinliklerini ele almaya çalışacağız.
Guyana’nın Demografik Yapısı ve Sömürge Dönemi
Guyana’nın demografik yapısı, Amerika kıtası ve Hintliler arasında ilginç bir bağlantıya işaret etmektedir. Üstelik, Türkçe isimlere sahip Hintliler, Afganlılar, Araplar ve İranlılar gibi farklı kökenlere sahip Müslüman topluluklar da bulunmaktadır. Ancak bu ilginç demografik çeşitlilik, altında büyük bir dramı barındırmaktadır.
Guyana, Batılı sömürgecilerin bölgeye geldiği zamanlarda temiz bir ülke ve teknik açıdan kendilerinden geri kalmış bir toplum olarak karşılaşmıştır. Ancak sömürgeciler, tereddütsüz bir şekilde soykırım yapmış ve köleleştirme pratiği başlatmışlardır. İnsan kaynakları hızla tükenmeye başladığında, Hindistan’dan gemilerle inanılmaz sayıda insan Guyana’ya getirilmiştir. Bugün 750 bin nüfusa sahip olan ülkenin %43’ü Hint kökenlidir.
Guyana, 1667 ile 1884 yılları arasında Hollanda sömürgesi, 1814’ten 1966’ya kadar da İngilizler tarafından sömürülmüştür. 23 Şubat 1970’te bağımsızlığını ilan etmesine rağmen, ülkede sömürü hala devam etmektedir. Guyana’nın nüfusunun %7’si Müslümandır ve yaklaşık 55 bin kişiden oluşan Müslüman topluluğu, Guyana İslam Toplumu, Guyana Ulusal Birleşik Helal Kurumu (Nuha), Guyana Merkez İslam Teşkilatı (CIOG) ve Guyana İslam Enstitüsü gibi kuruluşlar aracılığıyla çalışmalarını sürdürmektedir.
İşgalcilerle yapılan anlaşmanın metni Arapça
Müslüman Direnişinin İzleri Guyana’da İslam’ın izleri, sömürgecilik döneminden önceye kadar uzanmaktadır. Guyana Müslümanlarının web sitelerinde yer alan bilgilere göre, bölgeyi işgal eden Hollandalılara karşı direnen yerli halk, Hollandalı zalimler arasında yapılan bir anlaşma metnini Arapça olarak yazmıştır. Bu durum, Guyana Müslümanları tarafından özellikle vurgulanmaktadır. Ayrıca, Hollandalıların bölgeye getirdiği köleler arasında da birçok Müslüman bulunmaktaydı.
1763 yılında gerçekleşen büyük isyanın da İslami nitelikte olduğu Guyana Müslümanları tarafından vurgulanmaktadır. Bugün Guyana’daki Batı Afrika kökenli Müslümanlara “Fula” denilmektedir. 1970’lerden sonra Müslüman bayramları Guyana’da resmi tatil ilan edilmiştir.
Guyana’da Müslümanların Uyanışı Guyana Müslümanlarının uyanışı için çalışan Guyana Ulusal Birleşik Helal Kurumu (Nuha), 2011 yılında kurulmuştur. En eski İslami grup olan Guyana Merkez İslam Teşkilatı (CIOG) Guyana’da önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca, Guyana İslam Toplumu (GYTE) 1978 yılında kurulmuş ve çok yönlü çalışmalarını sürdürmektedir. Guyana İslam Enstitüsü (GII) ise Karayipler’deki en önemli İslam merkezlerinden biri olarak faaliyet göstermektedir. Bu enstitüde Kur’an ilimleri, Arapça ve diğer uzmanlık alanları üzerinde eğitim verilmektedir. Mezunları, Latin Amerika’daki Müslüman toplumlarını beslemekte ve desteklemektedir.
Türkçe İsimler ve Kültürel Bağlantılar
Guyana Müslümanlarının Türkçe ile olan bağlantıları da dikkat çekicidir. Yapılan araştırmalar, Batılı sömürgecilerin Hindistan’dan getirdikleri kölelerle birlikte Arap, Fars ve Türk kültürlerinin de taşındığını göstermektedir. Urduca dilinin Hint coğrafyasında yaygın olması ve bu dilin Türkçe’nin bir kolu olması nedeniyle, Guyana Müslümanları günümüzde Türkçe isimler kullanmaktadır. Araştırmalar, Guyana’da hangi dillerin Türkçe, hangi dillerin ise diğer ülke kökenli olduğunu açık bir şekilde belirtmektedir.
Siyasi Etkinlik ve İç Müslüman Ayrışmaları
1970’li yıllarda kurulan Guyana Birleşik Müslüman Partisi (GUMP) ile siyasi hayata atılan Müslümanlar, günümüzde de siyasi arenada etkin bir şekilde faaliyetlerini sürdürmektedir. Ancak, Guyana’da diğer Müslüman topluluklarında olduğu gibi Sünni-Şii ve modern-geleneksel gibi ayrılıklar maalesef mevcuttur. Guyana Müslümanlarını konu alan makalelerde, 1990’lı yıllarda bu tür ayrışmaların keskinleştiği ve cami içinde fiziksel şiddetlere kadar gittiği ifade edilmektedir.
Sonuç
Guyana’da Müslümanlar, yüzyıllar boyunca sömürgecilerin zulmüne karşı direnmiş ve kendi kimliklerini korumaya çalışmıştır. Müslüman topluluklar, kurdukları dernekler ve enstitüler aracılığıyla hem dini hem de kültürel açıdan etkinlik göstermektedir.
Mustafa Uzun /Araştırmacı – Yazar
