Zengezur Koridoru veya Nahçıvan Koridoru, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı’nın Azerbaycan tarafından kazanılmasının ardından Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanan ateşkes antlaşmasının 9. maddesi gereğince Azerbaycan ile eksklav parçası olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında bağlantıyı kuracak olan koridordur.
TÜRKİYE İLE AZERBAYCAN’I TÜRK CUMHURİYETLERİNE BAĞLAYACAK
“Nahçıvan ile Azerbaycan’ın diğer arazilerinin bağlanması, Türkiye ile Azerbaycan ve diğer Türk cumhuriyetleri arasında kara ve demir yolu bağlantılarının tekrar sağlanması için Zengezur koridorunun açılması çok önemlidir. Tarihi İpek Yolu’nun yeniden canlandırılması, Çin’in ‘Tek Kuşak Tek Yol’ projesi, bölgesel iş birliği ve ticaretin canlandırılması açısından da koridor hayatidir. Bu meselede Rusya, Türkiye ve Azerbaycan’ın çıkarları da örtüşüyor. Rusya bu koridor üzerinden Ermenistan, İran ve Türkiye ile bağlantılarını daha da güçlendirebilir. Ermenistan koridorun açılmasıyla Azerbaycan üzerinde Rusya ile ticaret yapabilir. Yani Ermenistan, Türkiye ve Azerbaycan’la normalleşmeye giderek tecritten kurtulmasını, refahtan pay almasını sağlayabilir.”
ZENGEZUR KORİDORU TÜRKÇE KONUŞAN DEVLETLERİ BİRBİRİNE BAĞLAYACAK
Türkçe konuşan devletleri de birbirine bağlayacak proje Zengezur koridoru-Turan yolu ile Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine kesintisiz olarak karadan ulaşım sağlanabilecek. Zengezur Koridoru, Çin’in Tarihî İpek Yolu’nun yeniden canlandırılması amacıyla hayata geçirdiği “Bir Kuşak Bir Yol Projesi” açısından da önem taşıyor. Ukrayna Savaşı’nın ardından daha önemli hâle gelen proje için Zengezur’un kritik bir alternatif güzergâh olabileceği ifade ediliyor.
Karabağ zaferinin ardından Türkiye ile Asya arasında koridor olan,Türkiye ile Asya ve Türk Cumhuriyetleri’ni birbirine bağlaması planlanan Turan Yolu’nda sona gelindi. Azerbaycan’ın işgal edilmiş topraklarını Ermenistan’dan geri almasıyla gündeme gelen Zengezur Koridoru, Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri’ni direkt birbirine bağlayacak. Gürcistan ve İran üzerinden yapılan geçişler ve buradaki kısıtlamalar son bulacak. Türkçe konuşan devletleri birbirine bağlayacak olan Turan Yolu ile Gürcistan ve İran üzerinden yapılan geçişler ve buradaki kısıtlamalar son bulacak. Bu yıl açılması planlanan bu yolla birlikte bir anlamda Türkiye ile Asya ve Türk Cumhuriyetleri arasında sınırsız ticaret dönemi başlayacak. Koridorun fonksiyonel hâle gelmesiyle Güney Kafkasya’da ekonomik işbirliği tesis edilebilecek.
GÜNEY KAFKASYA’DA BÖLGESEL BARIŞ
Zengezur koridorunun açılması Güney Kafkasya’da bölgesel barışı ve iş birliği ortamını güçlendirecek bir ulaşım projesidir. Bu projenin gerçekleştirilmesi sadece Nahçıvan’la kara ve demiryolu ulaşımı sağlayacak Azerbaycan’a ya da Türkistan’a daha kolay ulaşacak olan Türkiye için değil, özellikle açık denizlere çıkışı olmayan, Türkiye ile de sınırları kapalı olan Ermenistan’ın da dünyaya açılması anlamına geliyor.
“STALİN PARMAĞI” KIRILACAK, ZENGEZUR KORİDORU AÇILACAK
1917’de Çarlık rejiminin yıkılması sonrası kurulan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti Kafkasya’nın Kızıl Ordu tarafından işgal edilmesine kadar kısa süreli de olsa bağımsız olmuşlardır. İşgal sonrası bölgede Sovyet yanlısı yönetimler kurulmuştur. Bölgede kurulan Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri (SSC) Lenin’in önerisiyle 1922’de Tiflis merkezli Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği’nde birleştirildi. Bu Birlik, 1922’nin sonunda Rus SFSC, Ukrayna SSC ve Belarus SSC ile birlikte Sovyetler Birliği’nin kurucu üyesi oldu.
Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Merkez Komitesi 1929 yılında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde (SSC) Nahçıvan’a ait olan Zengezur’un batısını Aras Nehrine yani İran sınırına kadar Ermenistan SSC yönetimine bağladı. Böylece Azerbaycan’ın diğer bölgelerinin Nahçıvan ile arasındaki kara bağlantısı tamamen kopmuş oldu.
Zengezur’un Stalin döneminde Tiflis’teki kukla yönetim tarafından Ermenistan’a verilmesi, iki Azerbaycan toprağı arasında kalan, Erivan’dan güneye doğru ince uzun şekilde İran sınırına kadar uzanan toprak parçası haritada parmağı andırdığından, ayrıca Türkçede “kötü bir işte gizli ilgisi olmak” durumunda kullanılan “parmağı olmak” sözüne atıfla bu bölge Stalin Parmağı olarak adlandırıldı.
Kendisi de Kafkasyalı olan hatta bir dönem Azerbaycan’da Lenkeran’da hapis kaldığı bilinen Stalin Türk dünyasını bölerek stratejik bir hamle yapmıştı. Bu durum aynı zamanda Azerbaycan ile Ermenistan arasında Sovyet sonrası dönemde kalıcı barışın tesis edilememesinin sebeplerinden birisi olacaktı. KAYNAK Basından;
Mustafa Hakkı SEZGİN/ Türkiye Postası Gazetesi / Genel Yayın Yönetmeni
